Krf

Krf

Autentičnost i cjelovitost grčkog grada

Krf, Grčka

go back
    Stari grad Krf na ostrvu Krfu zapadno od obala Albanije i Grčke nalazi se na strateškom položaju na ulazu u Jadransko more. Korijeni grada sežu u 8. vijek prije Hrista. Tri gradske tvrđave koje su projektovali poznati venecijanski inženjeri četiri vijeka su branile pomorske trgovačke interese Republike Venecije pred Otomanskim carstvom. 
Krf, centar grada   

 

 

  
Tvrđave su tokom vremena višekratno obnavljanje i djelimično pregrađivane, u novije vrijeme pod britanskom upravom – u 19. vijeku. Uglavnom neoklasični stambeni graditeljski fond u Starom gradu pripada dijelom venecijanskom razdoblju, a dijelom je izgrađen kasnije, naročito u 19. vijeku. Urbana i lučka cjelina Krfa, kao utvrđena sredozemna luka, značajna je zbog visokog stepena cjelovitosti i autentičnosti. Trećinu područja istorijskog gradskog središta zauzima Spianada (Esplanada), koja se prostire između Stare tvrđave i izgrađene zone, a koja je do današnje veličine povećana rušenjem brojnih zgrada iz odbrambenih razloga 1628. godine. Spianada, najveći otvoreni prostor unutar lokaliteta, zasađen je lijepim stablima i ukrasnim vrtovima iz 19. vijeka i tijesno je vezan za gradsku istoriju. More i stabla, šume, maslinjaci i druga vegetacija u gradskoj okolini značajni su činioci životne sredine.
  
Neka obilježja zaštitne (buffer) zone tijesno su povezana s gradskom istorijom, poput istorijskih grobalja na brežuljcima Sotiros i Avrami, te parkova Garitsa i Anemomylos. Ta jedinstvena kulturna cjelina velike estetske vrijednosti nominovana je za upis na Listu svjetske baštine (World Heritage List) 31. jula 2007. godine, a grčko Ministarstvo kulture proglasilo ju je „istorijskim spomenikom predviđenim za zaštitu”. Cjelina fortifikacija i Starog grada Krfa nalazi se na strateškom položaju na ulazu u Jadransko more. Istorijski korijeni grada sežu u 8. vijek prije Hrista i u vizantijski period. Bio je izložen različitim uticajima i mješavini različitih naroda. Od 15. vijeka Krf je oko četiri vijeka bio pod mletačkom vlašću, da bi se zatim smjenjivale francuska, britanska i grčka vlast. U raznim prilikama morao je braniti mletačko pomorsko carstvo od otomanske vojske. 
Krf, Trg heroja borbe za Kipar   

 

 

   Krf je izvanredan primjer fortifikacijskog graditeljstva –projektovao ga je arhitekta Michele Sanmicheli, a svoju vrijednost dokazao je u pravom ratovanju. Specifični identitet Krfa ispoljava se u planu njegovih fortifikacija i neoklasičnoj graditeljskoj baštini, što ga stavlja uz bok drugim velikim utvrđenim lučkim gradovima Sredozemlja. Upis na Listu svjetske baštine (World Heritage List) izvršen je prema kriteriju (IV): urbana i lučka cjelina Krfa kojom dominiraju fortifikacije venecijanskog porijekla predstavlja arhitektonski primjer izuzetne univerzalne vrijednosti po svojoj autentičnosti i cjelovitosti.  
Očuvana je sveukupna forma fortifikacija u kojima se mogu vidjeti ostaci iz razdoblja venecijanske okupacije, uključujući Staru citadelu i Novu tvrđavu, ali prvenstveno zahvati iz britanskog razdoblja. Sadašnji oblik cjelina je dobila radovima u 19. i 20. vijeku. Autentičnost i cjelovitost urbanog tkiva odnose se prije svega na neoklasični grad. Odgovornost za zaštitu grada dijeli nekoliko ustanova na osnovu odgovarajućih odluka, uključujući Ministarstvo kulture Grčke (ministarska odluka iz 1980. godine), Ministarstvo za životnu sredinu, prostorno planiranje i javne radove (predsjednička odluka iz 1980) i opština Krf (predsjednička odluka iz 1981).

Krf, Palata Sv. Mihovila i Sv. Jurja

 

  

Stari Grci, Rimljani i Vizantijci

Krf, prvo među Jonskim ostrvima na ulazu u Jadran, prvo je naselila grupa Eretrejaca (775–750. g. prije Hrista). Korinćani su 734. godine prije Hrista južno od današnjeg Starog grada osnovali koloniju poznatu kao Kerkyra. Grad je postao važna pomorska tačka i trgovište na ruti prema Siciliji, pa je osnovao druge kolonije u Iliriji i Epiru. Krf i obalu Epira osvojila je Rimska republika (229. g. prije Hrista), a služili su kao polazna tačka za rimska osvajanja na Istoku. U vrijeme carevanja Kaligulie dva učenika Sv. Pavla Apostola – Sv. Jason, biskup Iconiuma, i Sosipater, biskup Tarsa, donijeli su hrišćanstvo na ostrvo. Kod podjele Carstva 336. godine Krf je pripao Istočnom rimskom carstvu i tada započinje dugo burno razdoblje tokom koga su ostrvo napali i opljačkali i Goti (551). Stanovništvo je postepeno napustilo Stari grad i preselilo se na poluostrvo koje nadvisuju dva vrha (korifi), na kojima se danas nalazi Stara citadela. Mlečani, čija je pozicija u južnom Jadranu postepeno jačala, pohrlili su u pomoć oslabljenoj Vizantiji, štiteći istovremeno vlastitu trgovinu s Konstantinopoljem od normanskog kneza Roberta Guiscarda. Krf su 1081. osvojili Normani, ali ga je Vizantijsko carstvo povratilo 1084. godine. Po završetku Četvrtog krstaškog rata i krstaškog pljačkanja Konstantinopolja 1204. godine Vizantijsko carstvo je razbijeno. Za uzvrat za vojnu podršku Mlečani su dobili sve pomorske baze neophodne za nadzor nad Egejskim i Jonskim morem, uključujući Krf, koji su kratko zauzeli 1204–1214.
 

Srednjovjekovni vladari: Normani, Anžuvinci, Mlečani

U sljedećih pola vijeka ostrvo je bilo pod vlašću epirskih despota (1214–1267), a potom napuljskih Anžuvinaca (1267–1368), koji su ga koristili kako bi ojačali svoje pozicije u odnosu na Vizantijsko carstvo i Republiku Veneciju. Mali srednjovjekovni grad rastao je između dva utvrđena vrha, vizantijskog Castel da Mare i anžuvinskog Castel di Terra, zaštićen odbrambenim zidom i utvrđenim kulama. Pisani izvori iz prve polovine 13. vijeka govore o podijeljenosti upravne i vjerske vlasti između stanovnika citadele i stanovnika vanjskih dijelova grada na prostoru koji danas zauzima Spianada. 
  
Republika Venecija iskoristila je unutarašnje sukobe koji su razdirali Napuljsko kraljevstvo i preuzela kontrolu nad Krfom (1386–1797), kako bi učvrstila svoju pomorsku i trgovačku moć na južnom Jadranu. Kontinuirane djelatnosti u cilju određivanja, poboljšanja i proširenja srednjovjekovnog utvrđenog perimetra, odražavaju privrednu i stratešku ulogu Krfa tokom četiri vijeka venecijanske okupacije. U ranom 15. vijeku aktivnosti su bile usredsređene na srednjovjekovni grad i razvoj lučke infrastrukture (pristaništa, molovi, arsenali), a nastavilo se obnavljanjem odbrambenih građevina. Početkom 16. vijeka prokopan je kanal kojim je srednjovjekovni grad odsječen od predgrađa. Nakon otomanske opsade grada 1537. i paljenja predgrađa započeo je novi program radova kako bi se citadela dodatno odvojila od grada, a njena odbrana pojačala. Dio zemljišta (današnja Spianada) očišćen 1516. godine, proširen je rušenjem kuća naspram zidina citadele, na nasipima kanala podignuta su dva bastiona, sniženi su perimetralni zidovi, a stari kašteli zamijenjeni su novim građevinama. Radovi temeljeni na nacrtima Michelea Sanmichelija (1487–1559) dovršeni su 1558. godine; oni su odbranu grada doveli u korak s ubrzanim razvojem artiljerije tokom prethodnih decenija. Sljedeća otomanska opsada 1571. podstakla je Mlečane da se upuste u veliki poduhvat kojim su obuhvaćeni srednjovjekovni grad, njegova predgrađa, luka i sve vojne građevine (1576–1588). Ferrante Vitelli, arhitekta savojskog vojvode, smjestio je tvrđavu (Nova tvrđava) na niski brežuljak Sv. Marka, zapadno od Starog grada, kako bi se nadziralo okolno područje i more, te dvadeset četiri predgrađa okružena zidinama s jarkom, bastionima i četiri ulaza. Izgrađene su i druge vojne i civilne građevine, a luka Mandraki iz 15. vijeka obnovljena je i proširena. Istovremeno je srednjovjekovni grad dobio novu, specifičnu vojnu namjenu (katedrala je preseljena u novi dio grada u 17. vijeku) i postao Stara citadela. Odbrambeni sistem dodatno je ojačan prema zapadu drugim bedemom, djelom vojnog inženjera Filippa Vernade, između 1669. i 1682. godine. Osmanlije su 1714. pokušale ponovo osvojiti Moreu (Peloponez), ali se venecijanski otpor pojačao kada su se otomanske snage uputile prema Krfu. Pomoć hrišćanskih pomorskih flota i austrijska pobjeda u Mađarskoj 1716. doprinijeli su spašavanju grada. 
 
Krf, Palata Kapodistrias   
 

 

  

Moderni Krf: Francuzi, Britanci i Kraljevina Grčka

Mirom u Campo Formiu (1797) zapečaćen je kraj Republike Venecije, a Krf dolazi pod francusku upravu (1797–1799), sve do povlačenja Francuske pred rusko-turskim savezom koji je osnovao Sjedinjenu državu jonskih ostrva, s glavnim gradom u Krfu (1799–1807). Iscrtavanje teritorijalnih granica u Evropi nakon pada Napoleona, nakon kratkog međurazdoblja obnovljene francuske vlasti (1807–1814), učinilo je Krf britanskim protektoratom sljedećih pola vijeka (1814–1864). Kao glavni grad Sjedinjenih država jonskih ostrva Krf je izgubio strateški značaj. Pod upravom britanskog visokog povjerenika Thomasa Maitlanda (1816–1824) graditeljske aktivnosti bile su usmjerene na Spianadu. Njegov nasljednik Frederic Adam (1824–1832) posvetio se javnim radovima (gradnji vodovoda, rekonstrukciji Stare citadele i gradnji novih vojnih građevina na mjestu 
  
 
 
 
venecijanskih, obnovi i gradnji novih gradskih zdanja), te reorganizaciji obrazovnog sistema (1824. otvorena je nova Jonska akademija), doprinijevši uzavrelim intelektualnim previranjima koja su zaiskrila za vrijeme francuske okupacije. Istovremeno su Britanci počeli rušenje vanjskih fortifikacija na zapadnom dijelu grada i planiranje stambenih četvrti izvan odbrambenih zidina. Ostrvo je 1864. godine priključeno Kraljevini Grčkoj. Tvrđave su razoružane, a više dijelova perimetralnih zidova i fortifikacija postepeno je uklonjeno. Ostrvo je postalo omiljeno odmaralište evropske aristokratije. Stari grad teško je oštećen u bombardovanju 1943. Uz gubitak ljudskih života, uništene su brojne kuće i javne građevine (jonski parlament, pozorište, biblioteka), četrnaest crkava, te niz građevina u Staroj citadeli.
Krf, Stara tvrđava