Krf

Krf

Autentičnost i cjelovitost grčkoga grada

Krf, Grčka

povratak
    Stari grad Krf na ostrvu Krfu, zapadno od obala Albanije i Grčke, nalazi se na strateškom položaju na ulazu u Jadransko more. Korijeni grada sežu u 8. vijek prije nove ere. Tri gradska utvrđenja koja su projektirali poznati venecijanski inžinjeri četiri su vijeka branila pomorske trgovačke interese Mletačke republike pred Otomanskim carstvom. 
Krf, centar grada   

 

 

  
Ova su utvrđenja tokom vremena više puta obnavljana i djelimično pregrađivana, u novije vrijeme pod britanskom upravom u 19. vijeku. Uglavnom neoklasični stambeni graditeljski fond u starom gradu dijelom pripada venecijanskom periodu, a dijelom je izgrađen kasnije, posebno u 19. vijeku. Urbana i lučka cjelina Krfa, kao utvrđena sredozemna luka, značajna je zbog visokog stepena cjelovitosti i autentičnosti. Trećinu područja historijskoga gradskog središta zauzima Spianada (esplanada), koja se prostire između Stare tvrđave i izgrađene zone, a koja je do današnje veličine povećana 1628. godine rušenjem brojnih zgrada iz odbrambenih razloga. 
  
Spianada, najveći otvoreni prostor unutar lokaliteta, zasađena je lijepim stablima i ukrasnim vrtovima iz 19. vijeka, a tijesno je vezana uz gradsku historiju. More i stabla, šume, maslinici i druga vegetacija pejzaža u okolini grada značajni su faktori prirodnog okoliša. Neka obilježja zaštitne zone tijesno su povezana s gradskom historijom, poput historijskih groblja na brežuljcima Sotiros i Avrami, te parkova Garitsa i Anemomylos. Ta jedinstvena kulturna cjelina visoke estetske vrijednosti nominirana je za upis na Popis svjetske baštine (World Heritage List) 31. jula 2007. godine, a grčko Ministarstvo kulture proglasilo ju je “historijskim spomenikom predviđenim za zaštitu”.
Krf, Trg heroja borbe za Kipar   

 

 

  
Cjelina fortifikacija i staroga grada Krfa nalazi se na strateškom položaju na ulazu u Jadransko more. Historijski korijeni grada sežu u 8. vijek prije nove ere i u bizantijski period. Grad je bio izložen različitim utjecajima i mješavini različitih naroda – od 15. vijeka Krf je oko četiri vijeka bio pod mletačkom vlašću, da bi se potom izmjenjivale francuska, britanska i grčka vlast. U raznim je prilikama grad morao braniti mletačko pomorsko carstvo od otomanske vojske. Krf je izvanredan primjer fortifikacijskoga graditeljstva, koji je projektirao arhitekta Michele Sanmicheli, a svoju je vrijednost dokazao u pravom ratovanju. Specifični identitet Krfa odražava se u planu njegovih fortifikacija i neoklasičnoj graditeljskoj baštini, što ga stavlja uz bok drugim velikim sredozemnim utvrđenim lučkim gradovima. Upis na Popis svjetske baštine (World Heritage List) izvršen je
   prema kriteriju (iv): urbana i lučka cjelina Krfa, kojima dominiraju fortifikacije mletačkog porijekla, svojom autentičnošću i cjelovitošću predstavlja arhitektonski primjer izuzetne univerzalne vrijednosti. Očuvana je ukupna forma fortifikacija, u kojima se mogu vidjeti ostaci iz perioda mletačke okupacije, uključujući Staru citadelu i Novu tvrđavu, ali prvenstveno zahvati iz britanskog perioda. Sadašnji je oblik cjelina zadobila radovima u 19. i 20. vijeku, a autentičnost i cjelovitost urbanog tkiva prije svega se odnosi na neoklasični grad. Odgovornost za zaštitu grada dijeli nekoliko ustanova, na temelju odgovarajućih odluka, uključujući: Ministarstvo kulture Grčke (ministarska odluka iz 1980. godine), Ministarstvo za okoliš, prostorno planiranje i javne radove (predsjednička odluka iz 1980. godine) i općina Krf (predsjednička odluka iz 1981. godine).

Krf, Palača sv. Mihovila i sv. Jurja

 

  

Stari Grci, Rimljani i Bizantijci

Krf, prvi među jonskim ostrvima na ulazu u Jadran, prva je naselila grupa Eretrejaca (775–750. prije nove ere). Korinćani su 734. godine prije nove ere, južno od današnjeg staroga grada, osnovali koloniju poznatu kao Kerkyra. Grad je postao važna pomorska tačka i trgovište na plovnom putu prema Siciliji, te je osnovao druge kolonije u Iliriku i Epiru. Krf i obala Epira došli su pod vlast Rimske republike (229. godine prije nove ere), a služili su kao polazna tačka za rimska osvajanja na istoku. U vrijeme Kaligulina carevanja dva su učenika svetog Pavla apostola – sveti Jason, biskup Ikonija, i Sosipater, biskup Tarsa – donijeli kršćanstvo na ostrvo. Kod podjele carstva 336. godine Krf je pripao Istočnom rimskom carstvu i tada započinje dugo burno razdoblje tokom koga su ostrvo napali i opljačkali i Goti (551. godine). Stanovništvo je postepeno napustilo stari grad i preselilo se na poluostrvo koje nadvisuju dva vrha (korifi), na kojem se danas nalazi Stara citadela. Mlečani, čiji je položaj u južnom Jadranu postepeno jačao, pohrlili su u pomoć oslabljenoj Bizantiji, istovremeno štiteći vlastitu trgovinu s Konstantinopolom od normanskoga kneza Roberta Guiscarda. Krf su 1081. osvojili Normani, ali ga je Bizantijsko carstvo vratilo 1084. godine. Nakon završetka Četvrtog križarskog rata i križarskog pljačkanja Konstantinopola 1204. godine Bizantijsko je carstvo razbijeno. Zauzvrat za vojnu podršku, Mlečani su dobili sve pomorske baze neophodne za nadzor nad Egejskim i Jonskim morem, uključujući Krf, koji su kratko držali 1204–1214. godine.
 

Srednjovjekovni vladari: Normani, Anžuvinci, Mlečani

U sljedećih pola vijeka ostrvo je palo pod vlast epirskih despota (1214–1267), a potom napuljskih anžuvinaca (1267–1368), koji su ga koristili kako bi ojačali svoje pozicije u odnosu na Bizantijsko carstvo i Mletačku republiku. Mali srednjovjekovni grad rastao je između dva utvrđena vrha, bizantijskog Castel da Mare i anžuvinskog Castel di Terra, zaštićen odbrambenim zidom utvrđenim kulama. Pisani izvori iz prve polovine 13. vijeka govore o podijeljenosti upravne i vjerske vlasti između stanovnika citadele i stanovnika vanjskih dijelova grada na prostoru koji danas zauzima Spianada. 
  
Mletačka republika iskoristila je unutrašnje sukobe koji su razdirali napuljsko kraljevstvo i preuzela je nadzor nad Krfom (1386–1797) kako bi učvrstila svoju pomorsku i trgovačku moć na južnom Jadranu. Kontinuirani zahvati određivanja, poboljšanja i proširenja srednjovjekovnog utvrđenog perimetra odražavaju ekonomsku i stratešku ulogu Krfa tokom četiri vijeka mletačke okupacije. U ranom 15. vijeku aktivnosti su bile usmjerene na srednjovjekovni grad i razvoj lučke infrastrukture (pristaništa, molovi, arsenali), a nastavilo se obnavljanjem odbrambenih građevina. Početkom 16. vijeka prokopan je kanal kojim je srednjovjekovni grad odsječen od predgrađa. Nakon otomanske opsade grada 1537. i paljenja predgrađa započet je novi program radova kako bi se citadela dodatno odvojila od grada a njena odbrana pojačala. Potez zemljišta (današnja Spianada), očišćen 1516. godine, proširen je rušenjem kuća nasuprot zidinama citadele, na nasipima kanala podignuta su dva bastiona, sniženi su perimetralni zidovi, a stara su utvrđenja zamijenjena novim građevinama. Radovi koji su zasnovani na nacrtima Michelea Sanmichelija (1487–1559) dovršeni su 1558. godine, a doveli su odbranu grada ukorak s ubrzanim napretkom u razvoju artiljerije tokom posljednjih decenija. Sljedeća je otomanska opsada 1571. godine podstakla Mlečane da se upuste u ogromni poduhvat kojim su obuhvaćeni srednjovjekovni grad, njegova predgrađa, luka i sve vojne građevine (1576–1588). Ferrante Vitelli, arhitekta savojskog vojvode, smjestio je utvrđenje (Nova tvrđava) na niski brežuljak svetog Marka, zapadno od staroga grada, kako bi se nadziralo okolno područje i more, te 24 predgrađa okružena zidinama s jarkom, bastionima i četiri ulaza. Izgrađene su i druge vojne i civilne građevine, a luka Mandraki iz 15. vijeka obnovljena je i proširena. Istovremeno je srednjovjekovni grad prenamijenjen za specifičnu vojnu namjenu (katedrala je preseljena u novi dio grada u 17. vijeku) postavši Stara citadela. Odbrambeni je sistem između 1669. i 1682. godine dodatno ojačan prema zapadu drugim bedemom, djelom vojnog inžinjera Filippa Vernade. Osmanlije su 1714. ponovo pokušale osvojiti Moreju (Peloponez), ali se mletački otpor pojačao kada su se otomanske snage uputile prema Krfu. Pomoć kršćanskih pomorskih flota i austrijska pobjeda u Mađarskoj 1716. doprinijeli su spašavanju grada.  
Krf, Palača Kapodistrias   
 

 

  

Moderni Krf: Francuzi, Britanci i Kraljevina Grčka

Mir u Campo Formiu (1797. godine) označio je kraj Mletačke republike, a Krf dolazi pod francusku upravu (1797–1799), sve do povlačenja Francuske pred rusko-turskim savezom, koji je osnovao Sjedinjene države jonskih ostrva, s glavnim gradom u Krfu (1799–1807). Iscrtavanje teritorijalnih granica u Evropi nakon pada Napoleona, poslije kratkog međurazdoblja obnovljene francuske vlasti (1807–1814), učinilo je Krf sljedećih pola vijeka britanskim protektoratom (1814–1864). Kao glavni grad Sjedinjenih Država Jonskih Ostrva Krf je izgubio strateški značaj. Pod upravom britanskog visokog povjerenika sir Thomasa Maitlanda (1816–1824) građevinske su aktivnosti bile usmjerene na Spianadu. Njegov nasljednik sir Frederic Adam (1824–1832) posvetio se javnim radovima 
   (izgradnji vodovoda, rekonstrukciji Stare citadele i izgradnji novih vojnih građevina na mjestu mletačkih, obnovi i izgradnji novih gradskih zdanja), te reorganizaciji obrazovnog sistema (1824. otvorena je nova Jonska akademija) doprinijevši time uzavrelim intelektualnim previranjima koja su zaiskrila za vrijeme francuske okupacije. Istovremeno su Britanci započeli s rušenjem vanjskih fortifikacija na zapadnom dijelu grada i planiranjem stambenih kvartova izvan odbrambenih zidina. Ostrvo je 1864. godine priključeno Kraljevini Grčkoj. Tvrđave su razoružane, a više je dijelova perimetralnih zidova i fortifikacija postepeno uklonjeno. Ostrvo je postalo omiljeno odmaralište evropske aristokratije. Stari grad teško je oštećen u bombardiranju 1943. godine. Uz gubitak ljudskih života, uništene su brojne kuće i javne građevine (jonski parlament, pozorište, biblioteka), četrnaest crkava, te niz građevina u Staroj citadeli.
Krf, Stara palača